Badania naukowe

W ramach seminarium naukowego przy Stowarzyszeniu Intra uczesniczyłam i uczestniczę w kilku projektach badawczych dotyczących psychoterapii.

DOŚWIADCZENIE GŁĘBI RELACYJNEJ W PROCESIE PSYCHOTERAPII

Beata Zarzycka, Barbara Krasiczyńska, & Dorota Szostek

W literaturze relacja terapeutyczna jest opisywana na kilku wymiarach. Według Castonguay i in. (2006) są to: jakość interakcji terapeutycznych, kompetencje relacyjne terapeuty (np. empatia) oraz umiejętność zarządzania relacją (np. naprawienia napięć). Tylko pierwszy element, określany działającym przymierzem terapeutycznym, warunkuje efekty psychoterapii (0,28 95%PU [0,26-0,30] na grupie 30 000 badanych (Flückiger i in., 2018). Inną charakterystyką relacji terapeutycznej, która wykazuje umiarkowane związki z efektywnością terapii (r=38, przy kontroli jakości interakcji) jest autentyczność, zdefiniowana jako personalność, szczerość i postrzeganie drugiego w sposób, który przynosi mu korzyść. Szczegółowe różnice między tymi dwoma wymiarami przedstawili Gelso i in. (2005). Trzecią charakterystyką relacji terapeutycznej jest wzajemność, zoperacjonalizowana jako empatia, spójność i bezwarunkowa akceptacja (Murphy & Cramer, 2014; Rogers, 1957).

Reprezentanci terapii humanistycznej skoncentrowanej na osobie wskazują na głębię relacyjną jako istotny wymiar relacji terapeutycznej (Mearns & Cooper, 2005, za: Di Malta i in., 2019). Głębia relacyjna jest rozumianą jako „stan głębokiego kontaktu i zaangażowania między dwiema osobami, w którym każda jest całkowicie rzeczywista dla drugiej i zdolna do zrozumienia i wartościowania doświadczenia drugiej osoby na wysokim poziomie” (Mearns & Cooper, 2005, za: Di Malta i in., 2019, s. 4). Specyfikę głębi relacyjnej w stosunku do wyżej wymienionych wymiarów relacji terapeutycznej opisali Mearns i Cooper (2018). Abstrahując od szczegółowych różnic treściowych, głębia relacyjna (inaczej niż pozostałe wymiary) ma charakter zjawiska progowego, to znaczy takiego, które jest lub nie jest obecne podczas poszczególnych momentów terapii. Głębia dotyczy tych momentów w terapii, które charakteryzują się szczególnie intensywnym kontaktem i zaangażowaniem (Di Malta, Evans, & Cooper, 2019). Jest bliska temu, co Stern (Stern, 2004) określa momentem spotkania, wzajemnym przenikaniem się umysłów terapeuty i klienta, gdy obydwoje wiedzą i czują to, co ten drugi wie i czuje. Dotychczasowe badania sugerują, że psychoterapeuci i klienci mają doświadczenia głębi terapeutycznej (Cooper, 2013; Wiggins, Elliott, & Cooper, 2012), czyli momenty jedności, w których psychoterapeuta i klient czują się autentyczni, obecni i zanurzeni w relacji (Cooper, 2013). Celem projektu jest analiza uwarunkowań doświadczenia głębi relacyjnej i znaczenia głębi relacyjnej dla przebiegu procesu psychoterapii.

Projekt realizowany we współpracy międzynarodowej z Mick Cooper (University of Roehampton, London, UK) i Gina DiMalta (Faculty of Arts and Social Sciences, The Open University, Milton Keynes, UK).

Rezultaty

Zarzycka, B., Jankowski, T., Szostek, D., Di Malta. G., Cooper, M. (2022): Relational depth from the perspective of the psychotherapy dyad: Psychometric properties of the Relational Depth Frequency Scale, Psychotherapy Research, 32 (7), 910-921 https://doi.org/10.1080/10503307.2022.2038803 

Zarzycka, B., Grupa, M., Tomaka, K. Relational depth in spiritual counseling. Actor-Partner Approach (In preparation).

Zarzycka, B., Jankowski, T., Szostek, D., Di Malta, G., Cooper, M. Doświadczenie głębi relacyjnej z perspektywy diady psychoterapeutycznej. Referat na Konferencji Trzech Sekcji: Sekcji Naukowej Psychoterapii PT Psychiatrycznego,  Sekcji Psychoterapii PT Psychologicznego oraz Sekcji Naukowej Terapii Rodzin PT Psychiatrycznego pt. „Inny w domu”. Gdańsk, 21-23 października 2022.

Grupa, M., Zając, Z., Tomaka, K., Zarzycka, B. DiMalta, G. Relational depth in spiritual counseling. The 6th International Conference of the Polish Society for the Psychology of Religion and Spirituality, “Psychology of Religion and Spirituality in the Face of Dynamic Personal and Social Changes”. Gdańsk, September 21-22 2023.

RELACJA TERAPEUTYCZNA A WYPALENIE ZAWODOWE PSYCHOTERAPEUTÓW

Beata Zarzycka & Barbara Krasiczyńska

Wypalenie zawodowe jest zespołem emocjonalnego wyczerpania, depersonalizacji (cynizmu) i obniżenia zadowolenia z osiągnięć zawodowych, pojawiającym się u ludzi pracujących w zawodach społecznych (Maslach, 1982). Opracowany przez Maslach (1998) model wypalenia wskazuje, że kluczowe dla tego procesu są obciążenia w pracy i niedostatki zasobów jednostki. Obecny projekt koncentruje się na związku zasobów jednostki z wypaleniem psychoterapeutów – badany będzie związek relacji terapeutycznej z wyczerpaniem, depersonalizacją (cynizmem) i zadowoleniem z osiągnięć zawodowych psychoterapeutów. 

Wypalenie zawodowe jest częstym zjawiskiem wśród psychoterapeutów (Maslach, 2003). W dotychczasowych badaniach, ponad połowa psychoterapeutów przyznała, że doświadcza co najmniej umiarkowanych objawów wypalenia (Acker, 2010; Peterson i in., 2008). Wyodrębniono cztery grupy czynników warunkujących wypalenie w tej grupie zawodowej (przegląd zob. Simionato & Simpson, 2018): (1) młody wiek i niewielkie doświadczenie zawodowe (Di Benedetto & Swadling, 2014; Hardiman & Simmonds, 2013; Kumary & Baker, 2008); (2) płeć (żeńska) (Simionato & Simpson, 2018) oraz konflikty rodzina-praca (Stevanovic & Rupert, 2009); (3) cechy osobowości sprzyjające nadmiernemu angażowaniu się w problemy klienta, np. neurotyczność (Lent & Schwartz, 2012), sztywny styl myślenia (Emery, Wade, & McLean, 2009), wysoka sumienność (Rzeszutek & Schier, 2014) i perfekcjonizm (D’Souza, Egan, & Rees, 2011) oraz cechy, które utrudniają nawiązywanie relacji (także kontakt terapeutyczny), np. wysoka nieśmiałość (Beaumont i in., 2016) oraz niskie: ugodowość, współczucie i ekstrawersja (Lent & Schwartz, 2012); oraz (4) unikowe i skoncentrowane na emocjach strategie radzenia sobie ze stresem (Wilkerson & Bellini, 2006) i niewystarczające wsparcie społeczne (Rzeszutek & Schier, 2014). Nie badano jak dotąd powiązań między relacją terapeutyczną a wypaleniem zawodowym psychoterapeutów. A przecież jest ona podstawowym narzędziem pracy terapeuty i predyktorem efektywności psychoterapii (Norcross & Lambert, 2018). Celem proponowanego projektu jest uzupełnienie tej luki. 

Celem obecnego projektu jest analiza związku doświadczenia głębi relacyjnej w procesie psychoterapeutycznym z wypaleniem zawodowym psychoterapeutów. Zbadanych zostanie 100 psychoterapeutów pracujących w nurcie psychoterapii humanistycznej skoncentrowanej na osobie, którzy ukończyli lub są w trakcie kształcenia, korzystający z superwizji. Badania będą przeprowadzone w Warszawie w Ośrodku Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA podczas spotkań organizowanych dla psychoterapeutów. Metody: Skala częstości doświadczania głębi relacyjnej (Malta, Evans, Cooper, 2019), Kwestionariusz relacji terapeutycznej (Sosnowska, 2011), Skala dobrostanu psychicznego (Karaś, Kłym, & Cieciuch, 2013; Ryff, 1989), Skala dobrostanu duchowego (Ellison, 1983; Paloutzian & Ellison, 1982) i Inwentarz Wypalenia Zawodowego (Maslach, 1998). Wszystkie proponowane metody posiadają polską adaptację.

Rezultaty

Zarzycka, B., Jankowski, T., Krasiczyńska, B. (2022). Therapeutic relationship and professional burnout in psychotherapists: A structural equation model approach. Clinical Psychology & Psychotherapy, 29(1), 250-259. https://doi.org/10.1002/cpp.2629 

Zarzycka, B., Jankowski, T., Krok, D., Krasiczyńska, B., Relacja terapeutyczna a wypalenie zawodowe u psychoterapeutów. Modele wyjaśniające zależności. Referat na Konferencji Trzech Sekcji: Sekcji Naukowej Psychoterapii PT Psychiatrycznego,  Sekcji Psychoterapii PT Psychologicznego oraz Sekcji Naukowej Terapii Rodzin PT Psychiatrycznego pt. „Inny w domu”. Gdańsk, 21-23 października 2022.

EFEKTYWNOŚĆ TRENINGU TERAPEUTYCZNEGO (INTRAPSYCHICZNEGO)

Barbara Krasiczyńska, Beata Zarzycka, Renata Mizerska, Dorota Szostek

Trening terapeutyczny (intrapsychiczny) to krótkoterminowa  intensywna psychoterapia grupowa, skoncentrowana na pogłębionym doświadczaniu kontaktu ze sobą i otoczeniem. “Szeroko rozumianym celem grup terapeutycznych jest wzrost świadomości uczestników na temat siebie i innych, pomoc w sprecyzowaniu zmian, jakich chcieliby dokonać w swoim życiu oraz dostarczenie narzędzi potrzebnych do urzeczywistnienia tych zmian.” (Corey, Corey, 2002). W terapii wykorzystuje się proces grupowy, szczególnie poprzez informacje zwrotne oraz współpracę całej grupy nad problemami poszczególnych osób. Walor interpersonalny pozwala klientom poznawać siebie w relacjach oraz doświadczać wzmocnień poprzez przyjęcie ze strony grupy, współodczuwanie, ale także przez doświadczanie konfliktów i różnic. Celem projektu jest ocena efektywności treningu terapeutycznego. Badani są uczestnicy treningów. Badania mają charakter longitudinalny, z trzema pomiarami. Pierwszy pomiar dokonywany jest przed rozpoczęciem treningu, drugi - bezpośrednio po jego zakończeniu, a trzeci w odstępie 2 miesięcy od zakończenia treningu.